مجله خبری تشریفات

مسجد النبی(ص) مسجد رسول اسلام(ص) در ابعاد مربع صورت ۵۰×۵۰ متر، دیوارهایی از آجر ناپخته به طول 3.5 متر داشته می باشد، در امتداد دیوار شرقی چهار حجره که بعدا تعدادشان به ۹ رسید به همسران محمد(ص) تخصیص داده گردیده بود. حجره ها از آجر خام و تنها با شاخه های نخل با اندود گل رس از هم جداگانه می گردیده اند، هم اینگونه پارچه هایی با کالا پشم بز صحیح کرده بودند که هنگام روز آن را بالا می بردند. از این پارچه تحت عنوان سایبان به کارگیری می شد. در کتابهای حدیث شیعه پک پذیرایی ترحیم مشهد آمده می باشد که حضرت فرستاده (ص) سازه به فرمان خداوند ۱۵ منزل در محل مسجدش ساخت که ۹ منزل را برای خویش و همسرانش و دهمین را که در میانه آنها بود (کنار منزل خویش و عایشه) برای علی (ع) و فاطمه (س) تخصیص اعطا کرد. (این منزل همچنان برپا بود و علی و فرزندانش تا فرصت عبدالملک مروان «۸۸ه.ق، در آنجا می زیستند.)

البته خلفا و حکام وقت با توسل بدین حربه که میخواهند بر حجم مسجد پیامبر (ص) بیفزایند، با تازیانه آنها‌را از منزل هاشان خارج راندند. این مسائل در زمانی اتفاق که حسن بن حسن بن علی (ع) از علویان در‌این منزل معاش می‌کرد. بدین ترتیب آن نقش افشاگرانه ای که فرزندان زهرا(س) می توانستند در کنار اجتماعات والا مسلمان‌ها در مسجد مدینه انجام نمایند، نیز از وی دریافت شد.

به هر جهت منزل فاطمه (س) محل تربیت آن فرزندان گرامی که درود معبود بر آن‌ها باد بود. این منزل در قطعه خرد و ساده ای در کنار مسجد و مدیره نبی اسلام (ص) قرار داشت. در زمان حیات نبی ا…(ص) بر طبق امر الهی داری که از همگی این منزل ها بجز منزل پیامبر آفریدگار و علی (ع) به طرف مسجد گشوده می‌شد، بسته شد.

يک ماه بعداز اين حادثه و در عکس العمل نسبت به آن، نخستين کنفرانس سران کشورهاي اسلامي در رباط، پايتخت مراكش تشکيل شد، يکي از نخستين اقدامات اولين کنفرانس وزراي کارها خارجه‌ي کشورهاي‏ اسلامي که يک سال سپس تشکيل گرديد آن بود که روز30مرداد ( 21 اوت) هر سال را که سالگرد وقوع اين حادثه‏ محسوب مي‌خواهد شد پک پذیرایی ترحیم مشهد تحت عنوان روز همبستگي ملت فلسطين گفت.

در 24 شهريور 1348(15سپتامبر 1969) نيز شوراي امنيت‏ سازمان ملل متحد، اسرائيل را به دليل به حریق کشيده شدن‏ مسجد الاقصي تقبيح کرد.

حدود يک سال بعد از اين حریق‏سوزي، شوراي اسلامي بيت المقدس تعمير خرابي هاي ناشي از آن را آغاز کرد. شغل اين تعميرات‏ چندين سال ارتفاع کشيد، و طي آن بسياري از بخش هاي‏ اين مسجد،به عنوان مثال بخش‌هايي که در حریق‌ سوزي خسارتي‏ نديده بود، از تازه ساخته شد. ضمن اين از محل‏ درآمد موقوفات مسلمانها، چندين آب انبار و بازارچه‏ ي بزازي و دو مسجد جديد نيز سازه شد و مساجد مو جود مرمت‏ گرديد.

اگرچه کنفرانس سران کشورهاي اسلامي در پي اين حریق سوزي تشکيل شد البته هيچ گاه از سوي مسلمانان عکس العملي که بتواند رژيم صهيونيستي را از اين کار پشيمان نماید، ایفا نشد .

براي آگاهي بيشتر مي‌توان به گفته‌ي گلدا ماير، در آغاز وزير وقت رژيم صهيونيستي در اين گزینه اشاره نمود: از گلدا ماير پرسيدند، بدترين و بهترين روز قدمت سياسيت چه روزهايي بوده میباشد؟

و وي جواب اعطا کرد : بدترين و نحس ترين روز عمرم روزي بود که مسجد الاقصي را به حریق کشيديم و بهترين روز عمرم فرداي روزي بود که مسجد را به حریق کشيديم.

پرسيدند دليل چيست؟

اعلام کرد: روزي که مسجد الاقصي را به حریق کشيديم از وحشت و واهمه اينکه مسلمانان دنيا همه ما را قلع و قمع نمایند و کلیه ما را به دريا بريزند، به خویش ميلرزيديم و بهترين روز عمرم فرداي آن روز بود که ديديم حتي نفسي از کشورهاي مسلمان براي اعتراض به ما در نيامد.

آثار متعددی در این مورد برجا مانده می‌باشد. با بازرسی و تحقیق این اثر ها پی می بریم که مردم فرصت نادانی نیز مانند سایر ملل، فرهنگی غنی و هنری بزرگ و هم خوانی با موقعیت اجتماعی خود دارا بوده اند و این ادعا که مردمی با سوابقی تاریخی در گوشه ای از فقید بافرهنگ و هنر بیگانه بوده اند تماما پک پذیرایی ترحیم مشهد بی پایه هست. همچنین این حیث که مردم این کشور جز با معماری مستقر خود که طبیعتا خود به وجود آورده بودند با طرز معماری مردم نقاط دیگر جهان آشنا نبوده اند نیز درست نیست.

بنای کعبه را به گفته ابن هشام از خشت نپخته که بزحمت بیش تر از طول قامت یک انسان ارتفاع داشته می‌دانند و دالارزقی، ارتفاع كعبه را ۹ ذرع نقل کرده است. در تجدید ساختمانی که حدود سال ۶۰۸ میلادی ایفا پذیرفته این بنا دارای سقفی با تیرهای چوبی شد‌ه‌است و بالاخره کسی معتقد براین نیست که معماری خانه کعبه اولین معماران مسلمان را راجع‌به ایجاد کرد بناهای اسلامی زیر تأثیر قرار داده باشد.

بعضی از نویسندگان نیز گفته اند: او‌لین ساختمان های اسلامی به معنی حقیقی وواقعی کلمه و واژه نیم قرن بعداز رحلت نبی در سوریه درست شده و احتمالا بوسیله امویان دستور به عمارت آنان گردیده‌است. آن معماری ساکن که از آن کلام شد براساس قرائن موجود جز ساختمان های سبک از جنس نی یا سنگ هایی که با بی سلیقگی روی هم چیده شده با سقف هایی از فرآورده خاک رس و تنه نخل، نبوده می باشد.

آخرین رسیدگی ها آرم داده می‌باشد که ساخت بناهای مذهبی اسلامی در عربستان، بی تأثیر از ساخت دیگر معابد آن سامان نبوده می باشد، لوسین گلون هنرشناس فرانسوی در کتاب «نگرشی بر معماری مذهبی اسلام، اعتقاد دارد بین یک کنیسه، سابق و او‌لین مسجد اسلام همانندی هایی یافته می باشد.

زاهدان یکی‌از شهرهای استان سیستان و بلوچستان که دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی بسیار زیادی می باشد، زاهدان شهری کهن که قدمت تاریخی آن به قرون پیش باز می‌شود، یک کدام از زیباترین و جذاب ترین جذاب های زاهدان مسجد تاریخی مکی هست که در‌این نوشته‌ی علمی قصد داریم به معرفی این مسجد پک پذیرایی ترحیم مشهد بپردازد.

تاریخچه مسجد مکی زاهدان

مسجد مکی زاهدان یکی‌از جاذبه های دیدنی و مذهبی در زاهدان که در سال 1353 هجری شمسی توسط یکی از روحانیون اهل سنت عبدالعزیز ملازاده در خیابان خیام زاهدان ساخته شد، قدمت این مسجد به نیم قرن می رسد، مسجد مکی دارای وسعت زیادی و معماری بی نظیری میباشد، این مسجد در زمینی به وسعت 600 متر مربع احداث شد، نمای بیرونی این مسجد همانندی زیادی به مسجد شاه احمد استانبول دارااست و نمای داخای آن به مسجد فرستاده در مدینه مشابهت داراست و طراحان این مسجد را از روی این دو مسجد سر مشق برداری کرده اند. مسجد مکی مسجد اهل سنت است، و از بها و عنایت خاصی در بین مردم زاهدان شامل است. بیشتر مردم زاهدان این مسجد را به نام مولانا عبدالعزیز می ‌شناسند. مولانا عبدالعزیز مسجد دیگر نیز بنان مسجد مدنی در زاهدان ساخته میباشد، وی نام این دو مسجد را در واقع بنام های دو شهر مقدس مکه و مدینه نام گذاری کرده است. اولین نماز جمعه در مسجد مکی در سال 1365 برگزارشد.

معماری مسجد مکی زاهدان

مسجد مکی یک کدام از مطرح ترین مساجد اسلامی در فقیه محسوب می شود. مسجد مکی زاهدان همان گونه که در ابتدا گفته شد، دارای معماری بی نظیری است که از دو مسجد نبی در مدینه و مسجد سلطان احمد در استانبول الگوبرداری شد‌ه‌است، مسجد مکی دارای 32000 متر مربع تحت بنا و چهار مناره به ارتفاع 92 متر دارد، مسجد مکی دارای 52 گنبد می باشد که ارتفاع گنبد مرکزی آن به 46 متر می ‌رسد.

آبخوری ایوان مسجد آبی‌رنگ فرمانروا احمد

قصر شاه احمد در مسجد آبی

یکی از قسمت‌های مسجد آبی که در طی ساختش التفات زیادی داشت، عمارت سلطان احمد بود. این عمارت مخصوص استراحت و عبادت پادشاه ساخته شد. شاه احمد 10 روز نقطه نهایی ماه رمضان را در این عمارت به دعا و عبادت مشغول میشد و تا روز عید فطر درین عمارت باقی می‌ماند. عمارت پاد شاه احمد در گوشه جنوب شرقی مسجد جای دارد و ضمن ورودی از ایوان مسجد، یک ورودی مخصوص هم داراست که بی واسطه به بیرون وصل می شود. این دروازه اختصاصی فرمانروا بود تا با اسبش از سطح پک پذیرایی ترحیم مشهد شیبدار آن سوای هیچ زحمتی وارد مسجد شود. معماری عمارت سلطان احمد در مسجد آبی هم در نوع خود شگفت انگیز می باشد. این عمارت باشکوه به بهترین شکل ساخته و با گرانبها‌ترین کاشی‌ها تزیین شده است. درین عمارت یک طاق سرپوشیده و دو اتاق استراحت کوچک مشاهده می شود و در طبقه بالای آن، لژ فرمان روا قراردارد. همچنین 10 ستون مرمرین و خوشگل، محرابی که نشانه‌ها قرآن روی آن طلاکاری‌ شده و کاشی‌هایی از مال طلا جواهرات از دیگر بخش‌های دیدنی این عمارت می باشند.

قصر شاه احمد در مسجد آبی رنگ

نمایی از عمارت پادشاهی مسجد پادشاه احمد استانبول

شبستان مسجد آبی رنگ استانبول مهم‌ترین قسمت این مسجد است و معماری زیبای آن گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. این شبستان دقیقا پایین گنبد بزرگ و اصلی مسجد جای‌دارد و با فرش‌های جالب، پنجره‌های سنگی، ستون‌های باشکوه و کاشی‌های سنتی بسیار خوشگل جلوه می‌کند. این سالن در واقع قلب گروه است که مجموع ورودی‌ها و مسیرهای مسجد فرمان روا احمد به آن می‌رسند. در‌پی شمارا با بخش‌های جالب شبستان مسجد آبی رنگ استانبول آشنا میکنیم:

جامعه اسلامی در تاثیر عوامل مختلف مانند تهاجم و شبیخون فرهنگی، تبادلات فرهنگی، تأثیر رسانه، اعتنا بیشتر بر مسائل اقتصادی بجای مسائل فرهنگی و … مسائل و مشکلات اخلاقی و اجتماعی‌ای مانند بدحجابی، توطئه، سنت‌های خطا، دنیاگرایی، تجمل پرستی، لاف، دزدی، ارتشا و … در آن بروز کرده که با ارزشهای فقاهتی ما ناسازگار میباشد و جامعه فقهی را مبتلا مخاطره می‌کند. لذا سالم اجتماعی به مخاطره افتاده برای حل ایراد از ابزارهای متعدد می‌قدرت منفعت جست. مسجد درین خصوص می تواند نقش مهمی از جهت تقویت ایمان دینی عموم پک پذیرایی ترحیم مشهد و همینطور دور اندیشی دادن و ارتقا معرفت بسیار مؤثر باشد.

مسجد بواسطه فضای قدسی‌ای که دارااست در ایجاد و تقویت معنویت بسیار مؤثر میباشد و از طرف دیگر کارکرد معرفتی که داراست موجب تقویت و تعمیق ایمان اشخاص می‌شود. منفعت ایمان نیز فعالیت باتقوا میباشد. قرآن به کرات این دو را با هم نقل می‌کند. مضمون‌ این حرف این است، هر جا ایمان باشد منفعت و ثمره آن فعالیت با تقوا می باشد و هر جا عمل با تقوا بود آنجا ایمان نیز وجود داراست. در آن شکل جامعه به سوی صلاح و رستگاری میتواند رهنمون خواهد شد. در حالتی‌که از موضع نگرش اخلاق و رفتار بهره گرا کارکرد مسجد سنجیده شود، به‌این سود می‌رسیم، زیرا مسجد سبب کاهش بزهکاری، جرائم و هنجارشکنی می‌گردد و ضد ارزش‌ها را تضعیف می‌کند، هزینه‌های در دست گرفتن جامعه نیز به پیروی از آن تقلیل مییابد. پس تقویت مساجد و رابطه با آن کاری سودمند و موثر میباشد.

بعداز ذکر آیتم و پر‌نور شدن زوایا و بعدها ضروری بازرسی و همینطور ویژگیها، صفات و حدود مسئله؛ طرح تفحص به‌این شکل ارائه می گردد که: مسجد موجب تحکیم رابطه ها و مناسبات باطن خانوادگی و در بهره ارتقاء سالم اجتماعی می‌گردد. بنابراین با دقت به تمجید، حیث به اینکه، این تحقیق به بازرسیٔ مساجد در بافت طبیعی و فارغ از دستکاری آزمایشی و با توسل به داده‌ها و داده ها برآمده از داده‌های دست نخستین میپردازد، از نوع کیفی میباشد. در عین اینک، این مطالعه برای توده داده ها و داده‌ها از طریق اسنادی و توسل به پیش فرض‌های فقهی و قرآنی استعمال نموده است.

صحابه رسول پیرامون این مسئله که محمد (صلی الله علیه وآله و سلم) را کجا دفن نمایند ، به پر نمک و مصاحبه پرداخته اند . عده ای نظر دادند در کنار منبر، برخی دیگر گورستان بقیع را پیشنهاد دادند و گروهی دیگر مصلی را محل مطلوب دانسته اند و ...

البته در غایت این نظرها رایی گزینه توافق قرار گرفت که بر گفته ای از رسول مستند بود . نبی فرموده بود : « مامات فرستاده الا دفن لحاظ یقبض » یا این که به لفظ دیگر « انما تدفن الاجساد نظر تبقض الارواح » یا این که « ما توفی الله نبیاً قط الادفن لحاظ تقبض روحه » یا این که « ما دفن رسول الا فی مکانه الذی قبض الله فی نفسه » ...

این گفته های بازمانده مؤید پر‌نور و مبین آنست که نبی را درجایی بایستی به خاک سپرد که در آن جای رحلت نموده است . از این رو جسد را در اتاق خویش یا این که به عبارتی جایی که در سپری شد به خاک سپردند .

خانه عایشه به دو نصیب تقسیم گردیده بود . یک بخش تخصیص به مقبره محمد (صلی الله علیه وآله و سلم) داده شد و در قسمت دیگر عایشه به سکونت خویش ادامه داد و در میان این دو بخش دیواری قرار داشت که خانواده و یاران و رهروان محمد (صلی الله علیه وآله و سلم) جهت زیارت از یک اتاق به اتاق دیگری رفت و آمد می کردند .

خلیفه دوم دیوار کوتاهی بگرد بقعه سازه کرد که ابعاد عبدالله بن زبیر به مرتفع نمودن آن عملکرد گماشت .

ب- از این مسجد حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) به «یمن» رفت و منزلت حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) در آن دارای شهرت می‌باشد؛

ج- از اینجا داوود ( علیه السلام ) به سوى جالوت رفت؛

د- از این مسجد داوود ( علیه السلام ) به سوى طالوت رفت؛

ه- در آن صخرهاى سبز میباشد كه در آن تمثال تمام پیامبران بوده و از ذیل آن صخره، گِل آحاد پیامبران پک پذیرایی ترحیم مشهد دریافت شد‌ه‌میباشد و در آن زبرجدى است كه تصویر تمام پیامبران و اوصیا در آن است؛

و- در این مسجد مقامى می‌باشد كه منسوب به حضرت با تقوا ( علیه السلام ) می باشد؛

ز- آفریدگار پیامبرى را نفرستاده مگر آنكه آن رسول در این مسجد عبادت كرده می‌باشد.

مسجد سهله

ائمّه ( علیه السلام ) و مسجد سهله‏

الف- امام على ( علیه السلام ) این مسجد را از جمله مساجد مبارك در كوفه شمرده و فرموده:

«این مسجد، منزلگاه حضرت خضر ( علیه السلام ) میباشد و مغمومى اینجا نیامد، مگر اینكه خدا گشایش براى او نتیجه ها كرده می باشد.» 6

ب- امام سجّاد ( علیه السلام ) فرمود:

- «هر كس دو ركعت نماز در مسجد سهله به جاى آورد، معبود دو سال، عمر اورا افزایش میدهد.»

ج- امام راست گو ( علیه السلام ) خبرها زیادى در زمینه ی این مسجد بیان كرده اند. از جمله اینكه:

- «در صورتیکه عمویم زید به این مسجد می آمد و به او جانبداری می‌آورد، معبود بیست سال او را حمایت می‌بخشید.»

- «مصیبت زدهاى كه بدین مسجد آمده و در آن دو ركعت میان عشائین نماز خوانده و دعا كرده است، معبود اندوه و حزن او را برطرف كرده میباشد.»

- «هر كس در آن اقامت گزیده، گویا در خیمه پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اقامت كرده است.»

- «هر زن و مرد مؤمنى دلش هواى آن را دارد.»

در سال 657 قمری با دقت به تجهیزات ارسالی خیال گردیده ، بنای مسجد از باب السلام تا باب الرحمه و از باب جبرئیل تا باب النساء مجدد تجدید بنا شوید .

در آخرها سال 658 قمری ظاهررکن الدین بیبرس، امیر مصر شوید. او که از ممالیک بحری بود نسبت به تعمیر و مرمت بنای مسجد و ادامه شغل های ناتمام که بعد از آتش مسجد آغاز گردیده بود ، اهتمام خاصی ورزید. مورخان می نویسند : پنجاه و سه معمارکار با وسایل و میزان دارایی موردنیاز به سوی مدینه پک پذیرایی ترحیم مشهد اعزام داشت و فعالیت اساسی تعمیر و مرمت مسجد را به نقطه پایان رساندند .

سعی ممالیک مصر : فرمانروا ناصرالدین محمد بن قلاوون از ممالیک بحری در زمان سال های 705/729 قمری به نوسازی و تجدید بنای بخش های گوناگون بنای مسجد ، کارایی و تلاش وافری آرم بخشید که اهم آن‌ها تاسیس دو سایه بان در مؤخره سقف قبله و بخش شمالی بوده میباشد .

در سال831 قمری که فرسودگی هایی دربنای دو رواق ذکر شده بوجود آمد ، به وسیله اشرف برسباری از ممالیک برجی تعمیر و بازسازی شوید ، بعد از آن در سال 853 قمری ظواهر سیف الدین چقماق که درسال 842 قمری ازسلسله ممالیک برجی مصر بحکومت رسید. غالب سقف های شمالی و جنوبی مسجد و روضه را نوسازی دوباره کرد .

شاه اشرف قایتبای متوفی 902 قمری از ممالیک مصر در سال 879 قمری به وضعیت همگانی بنای مسجد اهتمام خاصی ورزید که می قدرت از تجدید بنا دیوارها، سقف های شامی و رواق های باب جبرئیل و تعمیر بخش های شرقی بنای مقصوره خیال کرد. ولی متأسفانه توشه دیگر در شب 13رمضان سال 886 قمری حریقی بر تاثیر رعد و برق و فرو ریختن مناره رئیسه مسجد به وقوع پیوست که در اندک مدتی همگی بنای مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) را یادگرفت و عده متعددی در مسجد کشته و یا این که زخمی شدند، ردیف ها باردیگر فرو ریخت. منبر، صندوق مصلی ، مقصوره ، گوشه و کنار حجره همگی سوختند. اهل مدینه خبر این حریق سوزی مهیب را به فرمان روا اشرف قایتبای رساندند و پیش از آنکه کمکی ازجانب فرمان روا فرا برسد عموم مدینه در تطهیر بنای مسجد همت دقیقی به فعالیت آوردند .

مرحوم سیّد حکم دهنده اتاقی در «مسجد کوفه» و هم اینگونه حجره ای در مسجد سهله داشت و صرفا در آن‌ها به راز میبرد و مدام شاگردانش را به شب زنده داری برخی از شب های خاص در مسجد کوفه و مسجد سهله پیشنهاد می نمود.

وی سفارش میکرد که در شرایطی‌که در حال نماز یا این که قرائت قرآن یا این پک پذیرایی ترحیم مشهد که در درحال حاضر بیان و تفکّر بودید و در همین در حال حاضر شکل ای خوشگل یا این که چیزهای دیگری از فقید غیب دیدید، توجّه نکنید و به عبادت خود سرگرم باشید.

در روایتی نقل گردیده است که هر که چهل شب چهارشنبه متوالی در مسجد سهله و به نیّت دیدن امام عصر(عج) به عبادت و شب زنده داری سرگرم باشد، موفقیت دیدن امام(عج) را به دست میاورد.

مرحوم آیت الله سیّد شهاب الدّین مرعشی از اشخاصی بود که هر چهارشنبه به زیارت مسجد سهله اهتمام می ورزید و حتّی موفّق به زیارت امام بعدازظهر(عج) و اظهار کرد وگو با وی شد.

بخش اعظمی دیگر از علما و بزرگان نیز بر زیارت مسجد سهله مواظبت می کردند و برخی، به اندازه ای هم پا این مسجد مقدّس بودند که در به عبارتی مسجد رحلت کردند؛ مثل حاج میرزا حسین خلیلی که در طی میان الطلوعین، در روز آدینه و در حالی که درگیر دعا بود، به دیار باقی شتافت.